قلیان بدتر است یا سیگار؟… این موضوعی است که دکتر عباس آزادبخت، کارشناس مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به بررسی آن پرداخته است:
به گزارش اصفهان زیبا؛ قلیان بدتر است یا سیگار؟… این موضوعی است که دکتر عباس آزادبخت، کارشناس مرکز تحقیقات علوم رفتاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به بررسی آن پرداخته است:
دودش سفید و کامش سیاه است. با آتشی از دل، شراره بر جسم و جان آدمی می‌اندازد. ماده اصلی آن یعنی تنباکو، تحفه استعمارگران اروپایی از کشف سرزمین‌های آمریکایی بود.
تنباکو توسط بومیان آمریکا با استفاده از پیپ‌های صلح در مراسم مذهبی، بزرگداشت‌های مقدس یا مهر و موم معاملات تدخین می‌شد که البته قابل کشیدن به ریه نیود.
آنها دود بازدم شده را حامل تفکرات و دعاهای انسان به بهشت باور داشتند.
سیگار امروزی اختراع صنعت آمریکا و قلیان برخاسته از ایران، برای تسهیل در تدخین تنباکو است.
آسیب‌ها و مقایسهاگر ساکنان اصلی آمریکا تنباکو را صرفا در مراسم رسمی و معنوی با تصورات خاص ذهنی مصرف می‌کردند و اگر زمانی در اروپا و آسیا تنباکو به دلیل بهره‌گیری از سرخوشی اولیه و گاه خواص دارویی بدون اطلاع از آسیب‌های آن تدخین می‌شد، امروزه به لطف رشد دانش بشری و وسایل ارتباطی، اکثر مصرف‌کنندگان از مضرات دود تنباکو نسبتا آگاه هستند.
آسیب‌های تنباکو در چه حدی است و آیا راهی برای کاهش آن وجود دارد؟ و از همه مهمتر قلیان این اختراع اصیل ایرانی که در سال‌های اخیر جای خود را در مرکز برخی دورهمی‌ها باز کرده‌است، چه تاثیری بر میزان آسیب‌های استعمال تنباکو دارد؟
نیکوتین ماده شیمیایی روان‌گردان اصلی و اعتیادآور موجود در تنباکو و عامل بسیاری از ویژگی‌های روانی است.
نیکوتین با افزایش ترشح هورمون آدرنالین سبب بالارفتن سرعت تپش‌قلب، فشار‌خون، سرعت‌تنفس و سرانجام افزایش گلوکز در خون و کاهش اشتها می‌شود. نیکوتین در اندازه‌های بیشتر زهرآگین بوده و در برخی حشره‌کش‌ها کاربرد دارد.
پس از کشیدن دود تنباکو، نیکوتین ظرف چند ثانیه وارد جریان خون شده و در مغز باعث ترشح شدن لحظه‌ای دوپامین و احساس لذت و انرژی می‌شود.
اثر دوپامین تولید‌شده سریع از بین رفته(حدود ۲ ساعت) و باعث خستگی و کسل شدن فرد می‌شود.
در این شرایط فرد مجدد به همان احساس ناشی از ترشح دوپامین نیاز پیدا کرده و مجدد اقدام به مصرف می‌کند. نیکوتین، سومین ماده اعتیادآور جهان پس از هروئین و کوکائین است.
نیکوتین در نتیجه سوختن تنباکو آزاد شده و همراه با دود حاصل وارد ریه شده و سریع جذب بدن می‌شود.
دود تنباکو و سیگار حاوی بیش از ۷ هزار ماده شیمیایی است که سمیت بیش از ۴۰۰ نوع آن و سرطان‌زایی بیش از ۷۰ نوع این مواد شیمیایی به اثبات رسیده است. ترکیبات معطر، علاوه بر تاثیری که بر جذابیت و افزایش گرایش افراد به مصرف دارد، با ایجاد ترکیبات حلقوی سرطان‌زا در فرایند سوختن، تاثیر بیماری‌زایی این محصولات را به مراتب افزایش می‌دهد.
فرمالدئید و قطران(ماده اصلی قیر) از ترکیبات سمی حاصل از دود شدن تنباکو است که موجب اختلالات جنسی و ناباروری، مشکلات تنفسی، بیماری کبد و کلیه می‌شود.
مونوکسید‌کربن، گازی بسیار سمی است که حاصل سوختن ناقص و عامل مرگ خاموش است.
در قلیان که دود آن حاصل احتراق تنباکوی مرطوب توسط زغال چوب است، میزان مونوکسید‌کربن به شدت بالاتر از سیگار است.
با اتصال قوی مونوکسید‌کربن به سلول‌های قرمز خون، از ظرفیت حمل اکسیژن خون کاسته و فرد دچار گیجی و منگی می‌شود که گاه با اثر سرخوشی دود تنباکو اشتباه گرفته می‌شود.
خون افراد سیگاری تا ۱۵ درصد به جای اکسیژن، کربن مونوکسید حمل می‌کند که در یک فرد باردار موجب کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین و بروز اختلالات جدی جنینی می‌شود.
هیدروژن سیانید و آرسنیک ماده سمی مورد استفاده در سم موش، سرب و کادمیوم عامل مخرب سیستم عصبی، کلیه و پوکی استخوان، آمونیاک و آستون مواد شیمیایی مورد استفاده در محصولات پاک‌کننده با آسیب دهان و دندان و تحریک مخاط و پوست از دیگر ترکیبات سمی دود تنباکو است.
در اواخر قرن بیستم، دود کردن تنباکو از جمله علل اصلی بسیاری از بیماری‌ها از جمله: سرطان‌ریه، سکته‌قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه، اختلال نعوظ و اختلالات مادرزادی شناخته شد.
قرار گرفتن کودکان در معرض دود تنباکو نیز با بروز و شدت بیشتر بیماری‌های آلرژیک و تنفسی، بیماری گوش میانی و حملات آسم همراه است.
لذا در کشورهای پیشرفته برخلاف کشورهای در حال توسعه، مصرف سیگار کاهش یا ثابت مانده است، در حالی که مصرف تفننی قلیان در جهان رو به افزایش است. جذابیت قلیان، با طعم‌های میوه‌ای و محیط‌های عمومی‌اش، ممکن است بسیاری را به این باور برساند که قلیان جایگزین مطمئن‌تری برای سیگار است، با این حال واقعیت بسیار متفاوت است.
مطالعات نشان می‌دهد قلیان به میزان قابل توجهی سطوح بیشتری از سموم در مقایسه با سیگار تولید می‌کند.
یک باور غلط در خصوص قلیان، تصفیه دود با عبور از آب است، در حالی که مواد شیمیایی سمی، مواد سرطان‌زا و فلزات سنگین توسط آب فیلتر نمی‌شوند.
همچنین هنگامی که مردم قلیان مشترک استفاده می‌کنند، خطر شیوع بیماری های عفونی مانند تبخال، سل، هپاتیت، آنفولانزا و هلیکوباکتر پیلوری وجود دارد.
بررسی ۵۴۲ مطالعه علمی در زمینه قلیان نشان می‌دهد که کشیدن یک سر قلیان در مقایسه با یک عدد سیگار، حدود ۱۲ برابر بیشتر دود، ۵ برابر بیشتر قطران، ۲ برابر بیشتر نیکوتین و ۲ برابر بیشتر منواکسید‌کربن وارد بدن می‌کند.
در ضمن به ازای هر ۴۵ دقیقه تا یک ساعت کشیدن قلیان، به اندازه ۵ بسته سیگار، دود وارد بدن انسان می‌کند.
نیکوتین سیگار کمتر از قلیان است، اما به این علت که به راحتی در دسترس قرار می گیرد و شرایط استفاده از آن آسانتر است، احتمال معتاد شدن به آن بیشتر است.
البته قلیان در مقایسه با سیگار معادل 100 تا 200 نخ سیگار است و مضرات آن به مراتب بیشتر است، اما متاسفانه باور عموم مردم بر بی‌ضرر بودن قلیان است که کاملا اشتباه است.
عده‌ای گمان می‌کنند که می‌توانند با جایگزین‌کردن قلیان به جای سیگار، نیکوتین سیگار را با قلیان به دست آورند و به مرور سیگار را ترک کنند، اما این باور نیز اشتباه است زیرا چیزی که افراد را معتاد به سیگار می‌کند، میل و هوس دستیابی به نیکوتین است.
اگر بدون از بین بردن گرایش به نیکوتین آن را ترک کنید، مجدد به سراغ آن خواهید رفت و تفاوتی ندارد که از چه طریقی اقدام به ترک کرده باشید.
برای کودکان و نوجوانان، خطرات قلیان حتی شدیدتر می‌شود.
رشد مغز انسان تا سن 25 سالگی ادامه می‌یابد که سریع‌ترین رشد آن در سال‌های نوجوانی اتفاق می‌افتد. اگرچه برخی از محصولات قلیان با نیکوتین بدون تنباکو ساخته می‌شوند، اما همچنان می‌توانند نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری، اضطراب، افسردگی و مشکلات یادگیری را افزایش دهند.
قلیانی که دروازه ورود به مصرف سیگار و اعتیاد برای نوجوانان و جوانان است.
بدن ما یک ماشین هوشمند است؛۲۰ دقیقه پس از کشیدن آخرین سیگار، فشار‌خون شما تقریبا به حالت عادی باز می‌گردد.
در ۴۸ ساعت، حواس چشایی و بویایی شما شروع به بهبود می‌کند. در عرض ۲ هفته، خطر حمله قلبی شما شروع به کاهش کرده و تنها در ۹۰ روز، ریه‌های شما سالم تر می‌شوند!
